Stres Nedir?
Stres, kişilerin iş hayatında ya da günlük hayatta karşılaştığı problemlerle fiziksel ve duygusal olarak başa çıkamaması nedeniyle hissettikleri baskı ve gerginlik durumudur. Hafif düzeyde hissedilen stres, sorumluluklarımız karşısında uyarıcı etki yaparak bizi harekete geçirir ama stres düzeyinin artması tam ters etki yaratarak verimliliğimizi düşürür ve çevrenizle olan ilişkilerimizde sorunlar ortaya çıkarabilir. Çoğumuz, başımıza gelen olaylar, karşılaştığımız sorunlar nedeniyle stres yaşadığımızı düşünürüz ama stres, olayları algılayış ve yorumlayış şeklimiz, hayata bakış açımız ile şekillenir.
Stresin Varlığı Nasıl Anlaşılır?
Stres yaşamakta olduğunuzu size gösteren belirtiler dört grupta toplanabilir: duygusal, düşünsel, davranışsal ve bedensel. Bunlardan bir ya da birkaçını aynı anda yaşayabilirsiniz.
Duygusal Belirtiler:
- Asabiyet veya çabuk sinirlenme
- Endişe, rahatlayamama
- Bunalmış hissetme
- Yalnızlık hissi ve izolasyon
- Alınganlığın artması
- Depresyon, genel mutsuzluk
- Kendinizi değersiz, yetersiz, güvensiz hissetme
Düşünsel Belirtiler:
- Özgüven eksikliği
- Unutkanlık yaşama
- Karamsar düşünme
- Zihnin sürekli dolu olması
- Sürekli hayal kurma
- Konsantre olma problemleri
- Doğru kararlar verememe
Bedensel Belirtiler:
- Aşırı terleme ve titreme
- Göğüs ağrısı, hızlı kalp atışı
- Boğaz ve ağız kuruluğu
- Kolayca yorulma
- Sık sık tuvalete çıkma
- Uyku (aşırı az ya da fazla) sorunu
- İshal, hazımsızlık ya da kusma gibi sindirim ve boşaltım sorunu
- Mide sancısı ya da baş ağrısı
- Boyun ve sırt ağrısı
- İştah kaybı ya da aşırı yeme
- Sinirsel tiklerin ortaya çıkması ya da artması
Davranışsal Belirtiler:
- Önceleri kolaylıkla verilebildiğiniz kararları almada zorluk çekme
- Yüksek sesle gülme ve sinirli bir ses tonuyla konuşma
- Nedensiz ağlama
- Sonuçlarını düşünmeden hareket etme
- Sigara, ilaç ya da alkol kullanımını artırma
- Gergin davranışlar (Örn: tırnak yemek, adımlarını saymak, dişlerinizi gıcırdatmanız, vb.)
Stres altındayken yaşadığımız problemi defalarca zihnimizde canlandırır ve durumun ne kadar kötü olduğu hakkında pek çok kez düşünürüz. Bu durum çözüm üretmemize hiçbir katkı sağlamadığı gibi zamanla daha da çaresiz hissetmemize neden olur.
Duygu ve davranışlarımız, yaşadığımız olayı algılayış şeklimiz ve düşüncelerimiz tarafından yönlendirilir. Bu noktada pek çoğumuz düşünce hataları yaparız.
Bir olay karşısında genelleme yaparak, diğer tüm olasılıkları göz ardı ederiz. Kimi zaman karşımızdaki kişilerin düşünce ve hislerimizi bildiği yanılgısına kapılır, beklediğimiz gibi davranmadıklarında bizi önemsemediklerini düşünürüz. Çoğu zaman da mutluluğun iç değil, dış kaynaklı olduğunu düşünerek insanların davranışlarını değiştirmeye çalışırız ve böylelikle mutlu olacağımıza inanırız.
Öncelikle yaşadığımız stresin kaynağını tespit etmeye çalışmalı ve o durumda belirgin olarak bizi neyin rahatsız ettiğini, hangi duyguları yaşadığımızı ve bu duygularımızla nasıl tepkiler verdiğimizi gözden geçirmemiz gerekir. Daha sonra, yaşadığımız bu durumu değiştirmek için ne ya da neler yapabileceğimizi düşünmeliyiz.
Stres düzeyinizi azaltmak için yapabilecekleriniz:
• Başarılarınıza ve iyi yönlerinize odaklanmalı ve kendinizi “Bu durumla başa çıkabilirim”, “Elimden gelenin en iyisini yapacağım” gibi ifadelerle motive etmelisiniz.
• Şimdiki ana odaklanmalısınız. Sürekli geçmişteki hatalarınızı düşünmek ya da gelecek için kaygılanmak, şu ana odaklanmanızı güçleştirerek çözüm yolları bulmanıza engel olur.
• Sürekli karar vermek zorunda olmak irademizi zayıflatır ve stres yaşamamıza neden olabilir, bu nedenle karar almayı daha çok erteleyebiliriz. Bu yaşadığımız stresi arttırabilir. Bu nedenle karar vermeniz gereken öncelikli durumların bir listesini yapın. Olumlu ve olumsuz yanlarını değerlendirin.
• Stres yaratan diğer bir konu, içinde bulunduğumuz durum ile ilgili belirsizliklerdir. Olabildiğince bilgi elde etmeye çalışarak bu durumun yarattığı stresi azaltabiliriz.
• Sınırlarımızın farkında olmalı ve kendimiz hakkında gerçekçi hedefler koymalıyız. Gerçekçi olmayan hedefler, stres seviyemizi arttırarak zamanla kendimizi yetersiz hissetmemize neden olabilir. Kendi özelliklerimizin farkında olmalı ve kendimizi gereksiz rekabetten sakınmalıyız.
• “Hayır” diyebilmeyi öğrenmek, kendinize daha çok vakit ayırmanızı sağlar.
• Kendiniz için rahatlayabileceğiniz ve eğlenebileceğiniz zamanlar yaratın ve kendiniz için hobi geliştirin.
• İçinde bulunduğunuz ortamı değiştirmek, yaşadığınız gerginliği azaltmanızı sağlayabilir. Eğer yapabiliyorsanız, bir süreliğine uzaklaşın ve birkaç dakika derin derin nefes alarak gevşemeye çalışın, nefes egzersizleri yapın, yapabiliyorsanız kısa bir yürüyüş rahatlamanızı sağlayacaktır.
• Sağlıklı beslenip, spor yapın, bedeninize iyi bakın. Düzenli olarak spor yapmak, yeterli uykuyu almak ve dengeli beslenmek, bağımlılık yapıcı maddelerden uzak durmak, kafein ve rafine şekeri az tüketmek daha iyi odaklanmanızı sağlayarak yaşadığınız stres seviyesini azaltır.
• Sosyal projelerde gönüllü çalışmalara katılmak, farklı bakış açıları kazanmanızı, kendiniz dışına odaklanmanızı sağlar.
• Boş zaman geçirmek, gereksiz işlere çok vakit ayırmak, stres seviyenizi daha çok arttırır. Bu nedenle zamanınızı iyi değerlendirin, önceliklerinizi ve hedeflerinizi belirleyin, plan yapın ve adım adım ilerleyin.
• Değerlerimiz verdiğimiz kararlarda önemli rol oynar. Bu nedenle değerlerimizle (başarı, sağlık, aile, arkadaşlık, vb.) çatışma yaşadığımızda stres yaşamamız normaldir.
• Çoğumuz yaşamımızın sorunsuz devam etmesini bekleriz, bu nedenle yaşadığımız en ufak bir olumsuzlukta hayal kırıklığı yaşar, bu durumun neden bizim başımıza geldiğini düşünürüz. Değiştirebileceğimiz şeyleri görüp değiştirme cesaretine sahip olmak, öte yandan da değiştiremeyeceğimiz şeyleri kabullenmek önemlidir.
• Sevdiğiniz ve güvendiğiniz birisiyle kaygı ve sorunlarınızı paylaşmak, yaşadığınız stresi azaltmakta etkilidir.
• İletişim problemleri yaşadığımız stresi daha çok arttırır. Bu nedenle karşımızdaki kişiyle açık, anlaşır ve samimi bir dil kullanmak önemlidir.
Eğer günlük hayat, iş yaşamı veya ilişkileriniz nedeniyle yaşadığınız stres ile mücadele etmekte zorlanıyorsanız, yaşadığınız sorunları çözmek için profesyonel destek almayı ihmal etmeyin.