Histerik kişilik çoğu zaman bir kişilik bozukluğu olarak karşımıza çıkabildiği gibi bireylerde kişilik örgütlenmesi olarak da görülebilir. Gelişimsel düzey etrafında bakıldığında histrionik kişilik bozukluğu tanısı için kişinin sınırdurum veya psikotik seviyede yer aldığı görülür. Histrionik kişilik örgütlenmesi için ise nevrotik ya da nevrotik seviyeye yakın sınırdurum seviyede yer alması beklenir. Yani her histrionik kişilik örgütlenmesine sahip olan histrionik kişilik bozukluğuna sahiptir demek değildir. Kişilik bozukluğu tanısı için kişinin farkında olmadan düzenli olarak yaşadığı; olumlu, tutarlı bir benlik bilinci geliştirmede, kişilerarası ilişkilerde yakınlık kurma ve yapıcı olma gibi durumlarda zorlanma olması gerekmektedir. Hem çevre hem de içsel sorunları bulunmaktadır.
Histrionik Kişilik Bozukluğunun DSM-V kriterleri şu şekildedir;
Erken ergenliğin başında birçok bağlamda aşırı duygusallık ve dikkat çekmeyle birlikte aşağıdakilerden beşinin ya da daha fazlasının varlığı:
- Güçlü bir ilgi odağı olma ihtiyacı.
- Uygun olmayan kışkırtıcı cinsel davranış.
- Duyguların hızlı şekilde değişmesi.
- Kendine dikkat çekmek için fiziki görünümü kullanma.
- Aşırı derecede izlenimci ve ayrıntıdan yoksun konuşma.
- Abartılı, teatral duygu ifadeleri.
- Aşırı derecede kolay etkilenebilen.
- İlişkileri olduğundan çok daha samimi samimi şekilde yanlış yorumlama.
Histrionik kişilik bozukluğu tanısı konulması için kişinin mutlaka bu kriterlerden en az beşini gösteriyor olması gerekir. Fakat histrionik kişilik örgütlenmesine sahip kişiler hiç histrionik semptom göstermeyebilir. Bu kişilerin öznel yaşantı deneyimlerinden kaynaklı kullandığı savunmaların histrionik semptom rengini taşıyor olması yeterlidir.
Histrionik kişilik örgütlenmesine sahip kişilerin olabilecek genel özellikleri;
- Kişilerarası ilişkilerde oldukça duyarlıdırlar. Bu nedenle yoğun duygular yaşarlar.
- Olumlu veya olumsuz değişimlere karşı hassastırlar. Yüksek tepkiler verirler.
- Çoğu zaman çevreleri tarafından samimi, sıcakkanlı sıfatları kullanılan kişilerdir.
- Duyguları yapay veya abartılı olarak da yorumlanabilir.
- Duyguları hızlı bir şekilde değişebilir
- Mesleki veya sosyal alanda göz önünde olabilecek aktivitelere yönelirler. Model, dansçı, oyuncu, şarkıcı olabileceği gibi herkesin dinleyeceği ve izleyeceği bir öğretmen, siyasetçi de olabilirler.
- Duygusal yoğunluklarını ortaya koyabilecekleri heyecan ve risk içeren durumlar içerisinde olmayı severler. Bundan dolayı kendilerini sürekli bir kriz ortasında bulabilirler.
Histrionik kişilik bozukluğuna ne sebep olur?
Histrionik kişilik bozukluğu da dahil olmak üzere kişilik bozuklukları, en az anlaşılan ruh sağlığı durumları arasındadır. Histrionik ve diğer kişilik bozuklukları hakkında yapılan araştırmalar, histrionik veya diğer kişilik bozukluklarının gelişmesine yol açabilecek çeşitli faktörleri tanımlamıştır:
- Genetik : Histrionik kişilik bozukluğu ailelerde görülme eğilimindedir, bu nedenle bilim adamları genetik (kalıtsal) bir bağlantı olabileceğini düşünüyor.
- Çocukluk çağı travması : Çocuklar, çocuk istismarı veya bir aile üyesinin ölümü gibi, daha sonra yetişkin olduklarında yaşamlarında yıkıcı veya sorunlu olabilecek ve bir kişilik bozukluğunun parçası olabilecek travmalarla baş edebilirler.
- Ebeveynlik stilleri : Sınırları olmayan, aşırı hoşgörülü veya tutarsız ebeveynlik stilleri yaşayan çocukların histrionik kişilik bozukluğu geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir. Ayrıca dramatik, dengesiz, değişken veya uygunsuz cinsel davranışlar sergileyen ebeveynler, çocuklarını bu durumu geliştirme riskine sokar. Bazı araştırmacılar, ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki sorunların Histrionik kişilik bozukluğu olan kişilerde karakteristik düşük benlik saygısına yol açtığını düşünüyor.
Histrionik kişilik bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Çoğu durumda, histrionik kişilik bozukluğu olan kişiler davranışlarının sorunlu olduğuna inanmazlar. Ayrıca duygularını abartma ve rutini sevmeme eğilimindedirler, bu da bir tedavi planını takip etmeyi zorlaştırır. Bununla birlikte, depresyon (muhtemelen bir kayıp veya başarısız bir ilişki ile ilişkili) veya düşünce ve davranışlarından kaynaklanan başka bir sorun onlara sıkıntı veriyorsa yardım isteyebilirler.
Psikoterapi (konuşma terapisi) genellikle histrionik veya diğer kişilik bozuklukları için tercih edilen tedavi yöntemidir. Tedavinin amacı, kişinin düşünce ve davranışlarıyla ilişkili motivasyonları ve korkuları ortaya çıkarmasına ve kişinin başkalarıyla daha olumlu ilişki kurmayı öğrenmesine yardımcı olmaktır.
Histrionik kişilik bozukluğu olan kişilere fayda sağlayabilecek psikoterapi türleri şunlardır:
- Grup terapisi : Bir grup insanın bir terapist veya psikolog gözetiminde sorunlarını birlikte tanımlamak ve tartışmak için bir araya geldiği bir psikoterapi türüdür. Grup terapisi, özellikle histrionik kişilik bozukluğu olan diğer kişilerle yapılıyorsa, histrionik kişilik bozukluğu olan kişiler için özellikle faydalı olabilir. Kendi davranışlarının kendilerine yansıdığını görmesine yardımcı olabilir.
- Psikodinamik psikoterapi : Bu terapi türü, duygusal ıstırabın psikolojik köklerine odaklanır. Kendi kendine düşünme ve kendi kendini muayene etme yoluyla, terapi gören kişi, hayatındaki sorunlu ilişki kalıplarına bakar.
- Destekleyici psikoterapi : Bu tür terapi, semptomları iyileştirmeyi ve benlik saygısı ve baş etme becerilerini sürdürmeyi, iyileştirmeyi veya geliştirmeyi amaçlar. Destekleyici psikoterapi, ilişkilerin ve duygusal tepki veya davranış kalıplarının incelenmesini içerir.
- Bilişsel-davranışçı terapi (CBT) : Bu, yapılandırılmış, hedefe yönelik bir terapi türüdür. Bir terapist veya psikolog, düşüncelerinize ve duygularınıza yakından bakmanıza yardımcı olur. Düşüncelerinizin eylemlerinizi nasıl etkilediğini anlayacaksınız. BDT sayesinde, olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını unutabilir ve daha sağlıklı düşünme kalıplarını ve alışkanlıklarını benimsemeyi öğrenebilirsiniz.
Şu anda kişilik bozukluklarını tedavi edebilecek bir ilaç bulunmamakla birlikte, histrionik kişilik bozukluğu olan kişilerin de sahip olabileceği depresyon ve anksiyete ilaçları vardır. Bu koşulları tedavi etmek, histrionik kişilik bozukluğunu tedavi etmeyi kolaylaştırabilir.
ÖNLEME
Histrionik kişilik bozukluğu önlenebilir mi?
Histrionik kişilik bozukluğu genellikle önlenemezken, tedavi, bu duruma yatkın bir kişinin tetikleyici davranışlar, düşünceler ve durumlarla başa çıkmanın daha verimli yollarını öğrenmesine izin verebilir.
Histrionik kişilik bozukluğunun olası komplikasyonları nelerdir?
Histrionik kişilik bozukluğu (HPD) olan kişilerde depresyon ve esrar kullanım bozukluğu ve alkol kullanım bozukluğu gibi madde kullanım bozuklukları geliştirme riski daha yüksektir. Ayrıca aşağıdakilere sahip olma olasılığı daha yüksektir:
- Bedensel belirti bozukluğu : Somatik belirti bozukluğu, bireylerin sahip oldukları fiziksel bir belirti hakkında aşırı sıkıntılı hissettikleri bir bozukluktur. Ayrıca semptomlarına tepki olarak anormal düşünce, duygu ve davranışlara sahip olabilirler.
- Panik atak : Panik atak, sıradan, tehdit edici olmayan durumlara tepki olarak ani, kısa korku duygularına ve güçlü fiziksel tepkilere neden olur.
- Konversiyon bozuklukları : Fonksiyonel nörolojik semptom bozukluğu olarak da adlandırılan konversiyon bozukluğu, sinir sisteminizin bir bölümünün fonksiyon kaybını içeren tıbbi bir problemdir. Daha spesifik olarak, beyniniz ve vücudunuz, yapısal hasar kanıtı olmadığında sinir sisteminizin bir bölümünün çalışmadığına inanır.
Bu kişilerde aşırı dikkat arama davranışı, sık intihar tehditleri ve jestleri içerebilir.
Histrionik kişilik bozukluğunun prognozu (görünüm) nedir?
Histrionik kişilik bozukluğunun (HPD) tedavisi bulunmamakla birlikte, bu duruma sahip birçok insanın genellikle üretken yaşamları vardır. Konuşma terapisine katılan HPD’li kişiler, durumları hakkında içgörü kazandıkça ve sosyal olarak daha iyi işlev gördükçe daha iyi sonuçlara sahip olma eğilimindedirler. Bununla birlikte, şiddetli histrionik kişilik bozukluğu olan kişiler, işte ve sosyal ve/veya romantik ilişkilerde sık sık sorunlar yaşayabilirler.