Narsistik ebeveynleri tanımak, bireyin kendi duygusal sağlığı ve ilişkilerini anlaması açısından önemlidir. Narsistik ebeveynler genellikle aşağıdaki özelliklere sahip olabilir:
1. Aşırı Kontrolcü Davranışlar
- •Çocuklarının hayatını sıkı bir şekilde kontrol etmeye çalışırlar.
- •Çocuklarının bağımsız kararlar almasına izin vermekten kaçınabilirler.
- •Kendi düşünce ve arzularını çocuklarına dayatma eğilimindedirler.
Örnek: Çocuğun meslek seçimini, arkadaşlarını veya hobilerini kontrol etmek istemeleri.
2. Empati Eksikliği
- •Çocuklarının duygularını veya ihtiyaçlarını anlamakta ve önemsemekte zorluk çekerler.
- •Çocuğun yaşadığı sorunlara karşı duyarsız olabilirler.
Örnek: Çocuğun üzgün olduğunu fark etseler bile, bu durumu küçümseyerek “Bunda ağlanacak ne var?” gibi tepkiler verebilirler.
3. Kendi İmajına Aşırı Odaklanma
- •Çocuklarının başarılarını, kendi itibarlarını veya sosyal statülerini yükseltmek için kullanabilirler.
- •Çocuğun başarısızlıklarını kişisel bir tehdit olarak algılayabilirler.
Örnek: Çocuğun okul başarısını sürekli diğer çocuklarla kıyaslamak veya “Benim çocuğum en iyisini yapmalı!” şeklinde baskı kurmak.
4. Aşırı Eleştirel veya Küçük Düşürücü Tutumlar
- •Çocuklarını sürekli eleştirerek onların özgüvenini zedelerler.
- •Kusurlarını sürekli vurgular ve çocuklarının asla yeterince iyi olmadığını hissettirebilirler.
Örnek:“Bu kadar basit bir şeyi bile mi yapamadın?” gibi küçümseyici ifadeler.
5. Duygusal Manipülasyon
- •Çocuğu suçlu hissettirmek, korkutmak veya kendine bağımlı hale getirmek için duygusal manipülasyon tekniklerini kullanabilirler.
- •Çocuğun duygusal ihtiyaçlarını kendi lehine kullanabilirler.
Örnek:“Bunca şey yaptım, sen hâlâ benim istediğimi yapmıyorsun. Ne kadar nankörsün!” gibi suçlayıcı ifadeler.
6. Aşırı İlgi veya Tam Tersi İlgisizlik
- •Çocuğa gereğinden fazla ilgi gösterip, bir sonraki anda tamamen ilgisiz davranabilirler.
- •Çocuğun ihtiyaçlarına bağlı olarak dengesiz bir ebeveynlik sergilerler.
Örnek: Çocuğun bir başarısını övüp, bir süre sonra “Bu kadar büyütecek bir şey değil,” diyerek ilgisini geri çekmek.
7. İlişkide Güç Dengesi
- •Çocuklarının bir birey olarak haklarına saygı göstermekte zorlanabilirler.
- •Çocuğun ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koymak istemezler.
Örnek: Çocuğun özgürlük arayışlarını “Bana saygısızlık ediyorsun!” diyerek bastırmaya çalışmak.
Narsistik Ebeveynlerin Çocukları Üzerindeki Etkileri
•Düşük özgüven: Çocuk, sürekli yeterince iyi olmadığını hisseder.
•Kronik suçluluk hissi: Çocuk, her zaman ebeveynini hayal kırıklığına uğratma korkusu taşır.
•Sağlıksız ilişki kalıpları: Narsistik ebeveynlerle büyüyen bireyler, genellikle yetişkinliklerinde narsistik partnerler veya arkadaşlar seçer.
•Kendi sınırlarını belirlemekte zorluk: Çocuk, sınır koymayı öğrenemediği için sürekli başkalarının ihtiyaçlarını önceliklendirebilir.
Kendinizi Koruma ve İyileşme Yolları
•Kendi duygusal sınırlarınızı belirleyin: Ebeveynin davranışlarını her zaman değiştiremeyebilirsiniz, ancak kendi sınırlarınızı net bir şekilde belirleyebilirsiniz.
•Gerçekçi beklentiler geliştirin: Narsistik ebeveynlerin davranışlarının sizinle ilgili olmadığını anlamak önemlidir.
•Destek alın: Bir terapist, bu dinamikleri anlamanıza ve etkilerinden kurtulmanıza yardımcı olabilir.
Narsistik Ebeveynleri Tanıma Testi
Aşağıdaki soruları “Evet” veya “Hayır” şeklinde yanıtlayın. Yanıtlarınız, ebeveyninizin narsistik eğilimlerini anlamanızı sağlayabilir.
- Ebeveyniniz, kendi ihtiyaçlarını ve arzularını sizin önceliklerinizden daha önemli görüyor mu?
- Sizi sürekli eleştiriyor, başarılarınızı küçümsüyor mu?
- Onun sevgisini veya onayını kazanmak için sürekli çabalıyor musunuz?
- Sizi sık sık suçlu hissettiriyor veya size manipülatif sözler söylüyor mu?
- Ebeveyninizin, sizin hayat seçimleriniz üzerinde aşırı kontrol kurmaya çalıştığını düşünüyor musunuz?
- Başarılarınızı kendi sosyal statüsünü yükseltmek için kullanıyor mu?
- Sizi diğer insanlarla kıyaslayarak aşağılık hissetmenize neden oluyor mu?
- Duygularınızı dikkate almadığını veya onları küçümsediğini düşünüyor musunuz?
Sonuçlar
•4 veya daha fazla “Evet”: Ebeveyninizde narsistik davranış özellikleri olabilir. Bu durum, sizin üzerinizde duygusal bir etki yaratmış olabilir ve üzerinde çalışılması gerekebilir.
•3 veya daha az “Evet”: Ebeveyninizin davranışlarında narsistik özellikler olabilir, ancak bunlar sizin hayatınızı yoğun şekilde etkilemeyebilir.
Ebeveynleriniz aşağıdaki özelliklerin kaç tanesine sahip?
- Kendine çok düşkün biriydi. Kendisinin çok çalışkan ve fedakar olduğunu düşünür; herkesten hayranlık görmek isterdi.
- Herkesin kendisi için bir şeyler yapmasını bekler, yakın çevresinden insanları neredeyse sömürürdü. Sanki herkes ona hizmet etmek için yaratılmıştı.
- Kendine hayrandı. Dikkatlerin her zaman üzerinde olması, kalabalıklar ilk fark edilenin o olmasına bayılırdı. Dikkatin başkalarına kayması, sohbetin merkezinde olmaması ise onu çok öfkelendirirdi.
- Geçmişi gibi gelecek beklentileri de gerçekçi olmazdı. Kendine bir hedef belirlediğinde de çok yüksekten uçar, hedefine ulaşamadığında da hep ona engel olan başkalarını suçlardı.
- Çok iyi bir eleştirmendi. Başkalarının yaptıklarını öyle detaylı ve akıllıca eleştirirdi ki karşısındaki insana söyleyecek söz bırakmazdı. Bununla birlikte kendisi hiç eleştiri kaldıramazdı. Kendisini eleştirenleri hatta azıcık eleştirenleri bile hayatından çıkartır ya da onlara karşı düşmanlaşırdı.
- Ne zaman yakınlaşıp ne zaman uzaklaşacağına kendisi karar verir; onun hoşuna gitmeyen bir şey olduğunda hemen mesafeli ve soğuk bir haline gelirdi.
- Onunla sadece onun planladığı zamanlarda birlikte olabilirdik. Çoğu zaman evin dışında işleri olur, bütün işler bitmeden bize vakit ayırmazdı. Birlikte olduğumuz zamanlarda da sadece onun seçtiği, onayladığı faaliyetler yapılırdı. Bizim istediğimiz şeyler için hep çok mantıklı eleştirileri olur, hep o haklı çıkardı.
- Çocukları olarak bizim dış görünümümüz, giysilerimiz her şeyden önemliydi. Yabancıların yanında çok ilgili ve sevgi dolu bir ebeveyn olur, bizimle gurur duyar; baş başa kaldığımızda eski mesafesine ve eleştirel diline geri dönerdi.